ΒΥΡΩΝΑΣ : Η ιστορία μιας πόλης..

Μ. Μπούρμπουλας - Β. Λαμπαδίτης 

δυό πρόσφυγες, μιά ιστορία. Αφήγηση: 

"Ο Συνοικισμός Παγκρατίου, όπως ονομαζόταν στην αρχή, σχεδιάστηκε από τον πολιτικό μηχανικό Γ. Σούλη, σε συνεργασία με τον Επ. Χαρίλαο, πρόεδρο Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων και κτίστηκε σε περιοχή 98 στρεμμάτων, στο Παγκράτι, που ήταν ακατοίκητη, εκτός το τμήμα του Κοπανά, όπου υπήρχαν 

σπίτια οικοδόμων. Τα οικόπεδα, τα είχε δώσει δωρεάν, ο ιδιοκτήτης Κοπανά, τσιφλικάς Μαστρονικόλας. Στην περιοχή της Ζωοδόχου Πηγής υπήρχαν 2 χείμαρροι, οι οποίοι ξεκινούσαν από το σημείο που ήταν γνωστό σαν «της γριάς το πήδημα». Ο ένας διέσχιζε τη σημερινή Νέα Ελβετία και μέσω της οδού Κύπρου έφτανε στη σημερινή πλατεία Μαρτάκη (Δεληολάνη) και ο άλλος διέσχιζε την οδό 

Μεσολογγίου και κατέληγε στη ίδια πλατεία.Στο σημείο όπου ενώνονταν οι δύο χείμαρροι, υπήρχε μια μικρή ξύλινη Γέφυρα, γι’ αυτό και η στάση στο σημείο, ονομάστηκε αργότερα  «Στάση Γέφυρας». Υπήρχε δε ένα μικρό ασβεστοκάμινο στην θέση όπου ο Καχραμάνογλου έκτισε το Ταπητουργείο. Ο Συνοικισμός κτιζόταν κατά τετράγωνα και ο μόνος δρόμος που υπήρχε ήταν η σημερινή οδός Χρ Σμύρνης. Στο κάθε τετράγωνο ήταν κτισμένο ένα μακρύ πλυσταριό, όπου έπλεναν τα ρούχα οι γυναίκες που έμεναν στα κοντινά σπίτια. Νερό δεν υπήρχε, μόνο δύο τρόμπες νερού, η μία του Σιαφάκα (Μεσολογγίου και Κορδελιού) και η άλλη του Πράπα (Μεσολογγίου και Τζαβέλα). Λίγο αργότερα ο Δήμαρχος Αθήνας, Σπύρος Πάτσης προίκισε το Συνοικισμό με νερό (μια δεξαμενή στην Αγία Τριάδα) και έτσι τοποθέτησαν από μια βρύση σε κάθε τετράγωνο. Πολλοί πρόσφυγες εξακολουθούν να μένουν σε σκηνές καθώς οι πρώτες οικίες του Βύρωνα δεν επαρκούν για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών. Ηλεκτροφωτισμός στην αρχή δεν υπήρχε, μέχρι την ημέρα (γύρω στο 1924) που οι αδερφοί Ουζούνη (γιοί του παππά- Ουζούνη, εφημέριου της Αγίας Τριάδας) εγκατέστησαν μια μεγάλη γεννήτρια στο τέρμα της Χρ.Σμύρνης, στη σημερινή στάση Μανώλη. Η επιχείρηση ηλεκτροφωτισμού λεγόταν «Ίκαρος» και είναι αυτή που αργότερα πήρε η ΔΕΗ. 

Η συγκοινωνία γινόταν με ένα μικρό λεωφορείο γκαζοζέν, που το ονόμαζαν «Προσφυγοπούλα».Σχολεία δεν υπήρχαν και αναγκαζόμασταν να πηγαίνουμε όλα τα παιδιά για μάθημα στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, ο καθένας μας με το σκαμνάκι του, όπου ο δάσκαλος μας έκανε μάθημα. Τον επόμενο χρόνο πηγαίναμε σε μια ξύλινη παράγκα που είχαν φτιάξει πίσω από το ξωκλήσι του Αγ Λαζάρου πάλι με τα σκαμνάκια μας, μέχρι που χτίστηκε το Δημοτικό Σχολείο της Αγίας Τριάδας. Στο ύψωμα μεταξύ Βύρωνα Υμηττού Γούβας υπήρχε ένα πέτρινο μεγάλο σπίτι σαν κάστρο ακατοίκητο που έλεγαν ότι ήταν της Μις Δούγκα. Τότε δεν ξέραμε την ιστορία της Ισιδώρας Ντάνκαν.Το δάσος Καρέα λόγω ξηρού κλίματος είχε μετατραπεί σε υπαίθριο σανατόριο. Όποια οικογένεια είχε φυματικό (φθισικό) επειδή ήταν πολύ μεταδοτική ασθένεια,  τον πήγαιναν στο δάσος του Καρέα, τον εγκαθιστούσαν σ’ ένα αντίσκηνο και ένας από την οικογένειά του πήγαινε φαγητό. Τον Γενάρη του 1934 γίνεται ο Βύρωνας ανεξάρτητος Δήμος.  Στις εκλογές εκλέγεται πρώτος δημοκρατικός Δήμαρχος, ο γιατρός Νίκος Φραγκιάδης, γιατί οι πρόσφυγες στην πλειοψηφία είμαστε Βενιζελοπλαστηριακοί. Συχνά είχαμε πετροπόλεμο με σφενδόνες με τους Γουβιώτες και τους Αναληψιώτες (που έμεναν μεταξύ Βύρωνα και Καισαριανή).

Στις διακοπές τα παιδιά από 10 χρόνων όταν έκλειναν τα σχολεία, πηγαίναμε στην Αθήνα και πιάναμε δουλειά για να βοηθάμε οικονομικά τους γονείς μας σε διάφορα καταστήματα και σε γραφεία για τις μικροδουλειές, δύο-τρεις μήνες. Στον Μεσοπόλεμο, είχαμε γιατρούς τον ηλικιωμένο Παπανικολή, καθώς και τον Φραγκιάδη. Το επάγγελμα οδοντιάτρου στο Βύρωνα, ασκούσανε οι Γιάννης 

Αναστόπουλος, ο Σεραφετινίδης, ο Γρηγ. Παπαδόπουλος, η Νίνα Ζωγραφίδη ενώ οδοντοτεχνίτης ήταν ο σύζυγός της Γιώργος Ζωγραφίδης. Χαρτοπώλες - βιβλιοπώλες ήταν ο Τζεδόπουλος και ο Μισκής. Ο Μπάρμπα Γιώργος με το γαϊδουράκι πουλούσε γάλατα στα σπίτια. Φαρμακοποιούς είχαμε τον Εμμανουήλ, τον Ψυλόγλου και τον Σαρόγλου. Συχνάζαμε στο καφενείο του Μαυρουδή καθώς και στο ουζερί του Τρίγκαζη στον Άγιο Λάζαρο. Στη αγορά υπήρχε ο φούρνος του Ξυνού και στη Νέα Ελβετία του Τσιμπογιάννη. Μπακάληδες ήταν ο Χατζηχαράλαμπος στον Άγιο Λάζαρο, ο Ξανάλατος στην αρχή της Χρ.Σμύρνης και ο Αχτίπης στην Αγίας Σοφίας. Τσαγκάρηδες είχαμε τον Πετρογιαννάκη στην αγορά και τον Τζανιδάκη.Την μαναβική την προμήθευαν μανάβηδες με τα γαϊδουράκια τους.Στη διασταύρωση των οδών Ιθώμης και Κύπρου, υπήρχε το φωτογραφείο του Γιώργου Καλλιγέρη και στο σημερινό τρίγωνο της Μαριάννας στην οδό Κύπρου, βρισκόταν το κινηματοθέατρο Μον Σινέ. Ο ποδοσφαιρικός όμιλος Ηρακλής Βύρωνα ήταν η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα. Αργότερα δημιουργηθήκαν, το Βυζάντιο στον Κοπανά από Κωνσταντινουπολίτες και η ποδοσφαιρική ομάδα Υπεροχή. Εξάλλου, ο Αθλητ. Σύλλογος οι «Νέοι Βύρωνος» με ομάδα βόλεϊ-μπολ και άθλημα στίβου,ήταν ένας από τους πρώτους της πόλης."

ΑΛΛΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

29 Απριλίου 1923: Πεντακόσιες οικίες, κατά το πλείστον διώροφες,παραδίδονται σε μικρασιάτες πρόσφυγες, σύμφωνα με εφημερίδα εποχής. Παρόντες στην εορτή των εγκαινίων του Συνοικισμού Παγκρατίου, ο Βασιλιάς Γεώργιος, ο Νικόλαος Πλαστήρας, το Υπουργικό Συμβούλιο και η Ιερά Σύνοδος. 

16 Απριλίου 1924 : Σε επίσημη τελετή, ο συνοικισμός Παγκρατίου μετονομάζεται σε συνοικισμό Βύρωνα με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα, του μεγάλου Φιλέλληνα ποιητή που πέθανε στο Μεσολόγγι το 1924. Εκατό χρόνια μετά το θάνατό του, ο Δήμος μας παίρνει το όνομά του.Η αναμνηστική πλάκα που φέρει την επιγραφή : " Εις ευγνώμονα ανάμνησιν της φιλοπροσφυγικής δράσεως και επί τη εκατονταετηρίδι του θανάτου του ποιητή. Ανεξάρτητα αν αργότερα αναπτύχθηκε άναρχα, σε αντίθεση με την Καισαριανή, ο Βύρωνας σχεδιάστηκε επί χάρτου πριν οικοδομηθεί και κατοικηθεί από πρόσφυγες. Για την εποχή, η πόλη, διέθετε πρωτοποριακές υπηρεσίες και δημόσια κτίρια: όπως αγορά, σχολείο, παιδικό σταθμό, μηχανοκίνητο ξυλουργείο, δημόσια λουτρά, τουρκικό χαμάμ στην πλατεία Δεληολάνη καθώς και το κινηματοθέατρο Μον Σινέ στο σημερινό τρίγωνο της Μαριάννας,ενώ δημιουργήθηκε και ένανοσοκομείο (στο κτίριο του παλιού Δημαρχείου). 

Ιδρύεται σχολείο που περιλαμβάνει οκτώ αίθουσες, γραφείο και προαύλιο. 

Δημιουργείται κέντρο χειροτεχνίας - ταπητουργίας για την απασχόληση των 

κατοίκων. Σήμερα ο πρώτος όροφος έχει μετατραπεί σε στέκι νεολαίας.Καρδιά του συνοικισμού ήταν η αγορά, που περιλάμβανε δέκα μαγαζιά. Ραχοκοκαλιά του Δήμου, ήταν και είναι η Χρυσοστόμου Σμύρνης αφιερωμένη στο Μητροπολίτη Σμύρνης που στήριξε τους καταπιεζόμενους Έλληνες της Σμύρνης. Το 1919 υποδέχθηκε στη Μικρά Ασία  τα Ελληνικά στρατεύματα και μετά την καταστροφή θανατώθηκε  με βασανιστήρια. 

24 Ιανουαρίου 1924 : Εγκαινιάζεται ο ναός της Αναλήψεως που λειτουργούσε από το  1850 στο όνομα του Αγίου Μηνά. Ανήκει στη μονή του Αγίου Όρους, Σίμωνος Πέτρα. 

1925 : Θεμελιώνεται ο ναός της Αγίας Τριάδας, πάνω στα σχέδια του αρχιτέκτονα Δεμίρη με τη βοήθεια πολλών προσφύγων. 

18-1-1934 : Ο συνοικισμός του Βύρωνα χωρίζεται απ'την Αθήνα και γίνεται 

ανεξάρτητος Δήμος. 

1-4-1934 : Δήμαρχος εκλέγεται ο Νικόλαος Φραγκιάδης, αρχίατρος του νοσοκομείου που λειτουργούσε στη θέση του Δημαρχείου. Οι υπηρεσίες του Δήμου εγκαθίστανται στον πρώτο όροφο του Νοσοκομείου. Αργότερα κτίστηκε το Πολυατρείο και έτσι όλο το κτίριο παραχωρήθηκε στο Δήμο.